آیا موسیقی و گوش دادن به آهنگ حرام است؟
موسیقی، خوانندگی و رقص مقوله‌ای نیست که مطلق آن به هر شکلی حرام باشد. برخی از موسیقی‌ها، آوازها و رقص‌ها در حرام وارد می‌شوند و برخی دیگر وارد نمی‌شوند. البته در این مقوله بسیار مهم است که مسلمان برای مطامع و امیال نفسانی خود دست به توجیه نزند و از سوی خود اجتهاد ننماید و هر حرامی را برای خود حلال ننماید. مثل این که برخی از سوی خود فتوا می‌دهند که «موسیقی سنتی یا کلاسیک حلال است؟!» گویی که لفظ «سنّتی» به مثابه‌ی ذبح شرعی است و اگر پسوند هر نوع موسیقی یا آوازی قرار گرفت، آن را حلال می‌نماید! در حالی که تاریخ تولید ملاک حلیت یا حرمت نیست و هر موسیقی یا آواز سنتی نیز در زمان خودش سنّتی نبوده است و دلیلی نیست که اگر از حرامی چند سال یا چند قرن گذشت، حلال شود.
1– موسیقی طرب و یا مناسب با مجالس لهو و لعب حرام است. خواه سنّتی باشد یا جدید، کلاسیک باشد یا پاپ، جاز و … . موسیقی طرب نیز به نواختنی می‌گویند که به سبب ویژگی‌هایش انسان را از یاد خدا غافل نماید. مجالس لهو و لعب نیز مجالس عیش و نوش و فراموشی خداست.
2– آواز (خوانندگی) به صورت غنا، به هر شکلی که باشد، زن بخواند یا مرد حرام است، خواه اشعار حماسی بخوانند، یا عشقی یا حتی تلاوت قرآن کریم. و گوش دادن به آن نیز حرام است. و غنا به ترجیع یا چرخاندن صدا در گلو می‌گویند.
3 – هر نوع موسیقی یا خواندنی که مرتب بر مفاسد دیگر باشد نیز حرام است، اگر چه موسیقی مطرب یا خوانندگی غنا نباشد.
4 – ملاک تشخیص یک موسیقی (طرب) و خوانندگی (غنا) نیز یا عرف حاکم است، یعنی عموم آن را طرب و غنا یا مناسب مجالس لهو و لعب می‌دانند و یا تشخیص خود شنونده است. لذا ممکن است موسیقی یا آوازی که در عرف طرب و غنا نیست، برای کسی طرب و غنا باشد. خودش به خوبی تشخیص می‌دهد.
5 – خوانندگی زن و یا شنیدن آواز زنان نیز شامل احکام فوق می‌باشد. لذا اگر زن به صورت غنا بخواند، یا شخص تشخیص دهد که برای او غناست، یا اصلاً غنا نخواند، اما شنونده به قصد ریبه و لذت گوش کند و مترتب مفاسد دیگر باشد، حرام است. و البته برخی تک خوانی زن را به طور کلی مورد اشکال دانسته‌اند.
در هر حال اگر چه احکام مربوطه در توضیح المسائل همه مراجع معظم درج گردیده است، اما ذیلاً به چند استفتاء از مقام معظم رهبری، حضرت امام خامنه‌ای که پاسخ‌گوی بسیاری از سؤالات در این زمینه است اشاره می‌گردد:
منظور از موسیقى مطرب ولهوى چیست؟ و راه تشخیص موسیقى مطرب و لهوى از غیر آن چیست؟
موسیقى مطرب و لهوى آن است که به سبب ویژگی‌هایى که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بىبندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عُرف است.
ملاک تمییز موسیقى حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقى کلاسیک حلال است؟
هر موسیقى که به نظر عرف موسیقى لهوى و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد، موسیقى حرام محسوب مىشود و فرقى نمىکند که موسیقى کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک. تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفى مکلّف است و اگر موسیقى این گونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد.
آیا معیار حرمت موسیقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود، چه حکمى دارد؟ خواندن و شنیدن غزلهایى که به‌صورت سه ضرب و همراه با موسیقى خوانده مى‌شوند، چه حکمى دارد؟
ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقى با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگی‌هاى آن است و این که از نوع موسیقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسیقى که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقى لهوى باشد، حرام است اعم از این که مهیّج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هرگاه غزلهایى که همراه با موسیقى خوانده مى‌شوند به‌صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آیند، خواندن و شنیدن آنها حرام است.
آیا موسیقى سنّتى که میراث ملى ایران مىباشد، حرام است یا خیر؟
چیزى که از نظر عرف، موسیقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود، به‌طور مطلق حرام است و در این مورد فرقى بین موسیقى ایرانى و غیر ایرانى و موسیقى سنتى و غیر آن نیست.
گوش‌دادن به نوارهایى که توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا مؤسسه اسلامى دیگر مجاز اعلام شدهاند، چه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسیقى مثل کمان، وِیولون و نَى چه حکمى دارد؟
جواز گوش‌دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلّف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقى لهوى مناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانى و همچنین مطالب باطل نیست، گوش‌دادن به آن اشکال ندارد بنا بر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامى و یا هر مؤسسه اسلامى دیگر به تنهایى دلیل شرعى براى مباح بودن آن نیست و بکارگیرى آلات موسیقى در موسیقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمىباشد، ولى استفاده حلال از آنها براى اهداف عقلایى اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلّف است.
طبل زدن در جشنهاى میلاد و غیر آن چه حکمى دارد؟
استفاده از آلات نوازندگى و موسیقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به‌طور مطلق حرام است.
سهیل
